Kantor z Lipska

Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w Eisenach, w rodzinie o bogatych muzycznych tradycjach. Pracował jako organista w Arnstadt, Mühlhausen, Weimarze i Köthen. Był również nadwornym kapelmistrzem i nauczycielem muzyki na dworze księcia Wilhelma Ernsta (Weimar) i księcia Leopolda von Anhalt (Köthen).

Miastem życia Bacha był jednak Lipsk, gdzie muzyk spędził lata 1723-1750. Był organistą i kantorem w kościele św. Tomasza oraz dyrektorem muzyki w przykościelnej szkole. Wiele z licznych kompozycji Bacha to dzieła użytkowe, które powstawały na potrzeby liturgii protestanckiej. Nie są tajemnicą związki kompozytora z naszym krajem. Bach był tytularnym nadwornym kompozytorem dworu saskiego. A w tym samym czasie Rzeczpospolitą Obojga Narodów władał August III Sas – elektor Saksonii. Bach pod koniec życia zmagał się z zaćmą, wskutek czego całkiem oślepł. Zmarł w Lipsku 28 VII 1750 roku

Jan Sebastian Bach był twórcą nadzwyczaj płodnym i pracowitym, a pracy nie ubywało mu nawet w domowym zaciszu. Dwukrotnie żonaty (z Marią Barbarą i Anną Magdaleną Wilcke), doczekał się dwadzieściorga dzieci. Jego synowie – Carl Philipp Emanuel, Wilhelm Friedemann, Johann Christian, Johann Christoph Friedrich – również zostali kompozytorami.

 Bach na organy, klawesyn, flet i wiele innych

Instrumentalna twórczość Bacha to prawdziwe bogactwo gatunków i form Bach jest autorem licznych preludiów*, fug* i wariacji* na organy. Napisał też Orgelbüchlein – organowe opracowania melodii chorału protestanckiego. Pisał też preludia, inwencje*, suity* francuskie i angielskie, partity na klawesyn solo. Te dzieła miały głównie znaczenie pedagogiczne, a zwłaszcza zbiór Das Wohltemperierte Klavier. Zacznijmy znajomość z Bachem od Toccaty i fugi organowej d-moll  w wykonaniu Tona Koopmana - słynnego wirtuoza organów.

Bach świetnie rozumiał też specyfikę i możliwości innych instrumentów. Pisał sonaty* fletowe z basso continuo*, sonaty i partity na skrzypce solo, suity na wiolonczelę solo, sonaty na violę da gamba i klawesyn. Z myślą o dynamice brzmienia orkiestry barokowej stworzył 4 suity orkiestrowe i 6 koncertów brandenburskich, wzorowo realizujących formę barokowego koncertu - concerto grosso*. Czas na dynamiczne Allegro z V koncertu brandenburskiego. Niewielka grupa concertino  - flet, klawesyn i skrzypce - współzawodniczy tutaj z orkiestrą barokową.

Jednym z ostatnich utworów Bacha jest zbiór Kunst der Fuge, czyli Sztuka fugi.

Bach - uduchowiona muzyka wokalno-instrumentalna

Jan Sebastian Bach był mistrzem nie tylko muzyki instrumentalnej. Kantor z Lipska uchodzi za mistrza kantaty*, doprowadził ten gatunek do apogeum rozwoju. W czasie swojej posługi organistowskiej w Lipsku Bach na każdą niedzielę i święto musiał pisać nową kantatę. Do dziś zachowało się ponad 200 religijnych i dużo mniej świeckich. Najsłynniejsze to Kantata o kawie Schweigt stille, plaudert nicht i Gott ist mein König. W kontraście do poprzedniego utworu proponuję posłuchać spokojnej i melodyjnej arii basu z Gott ist mein Konig.

Bach komponował również duże formy religijne. W jego dorobku znajdują się 3 oratoria* – Na Boże Narodzenie, Na Zielone Świątki i Na Wielkanoc. Z pasji* Bacha do dzisiaj zachowały się trzy, oparte na tekstach z Ewangelii i wierszach poetów niemieckich. Kompozytor pisał też msze*, z których najwybitniejsza jest Msza h-moll. Monumentalna i transcendentna, z bardzo urozmaiconymi partiami chóru i orkiestry. Na koniec zostawiłam najbardziej znaną część – Kyrie.

Bach osobisty

Tyle o najwybitniejszym kompozytorze w historii muzyki. A jakim człowiekiem był Johann Sebastian Bach? Z pewnością nadzwyczaj pracowitym, o czym świadczy bogactwo i ogromna różnorodność jego twórczości. Wszystkie dzieła są pełne rozmaitych muzycznych symboli i perfekcyjnie wręcz dopracowane. Czyżby był to jeden z największych perfekcjonistów XVIII wieku? W muzyce religijnej Bacha słychać mnóstwo emocji, a jednak w swojej pracy zwracał on baczną uwagę na czynniki ekonomiczne. Zachował się fragment listu, w którym uskarżał się na zbyt zdrowe powietrze w Lipsku. To oznaczało mniej pogrzebów, a więc mniej pieniędzy, które Bach bardzo skrupulatnie wyliczył.

Duża i zdolna familia Bachów jest z pewnością najbardziej znaną w historii muzyki. W XVIII wieku „Bach” znaczyło „muzyk”. Ten najsłynniejszy Bach wierzył w możliwości swoich dzieci, mówiąc o nich: „wszyscy oni są urodzonymi muzykami”. Znaczenie Jana Sebastiana i jego dzieł dla rozwoju muzyki znakomicie spuentował kompozytor Hector Berlioz. „Bach jest Bachem tak, jak Bóg jest Bogiem”.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dla portalu NutaFMl - Joanna

_____________________________________________________________________________________________________________________________________

*Preludium - gatunek muzyczny, często występuje jako wstęp do innego utworu.

*Fuga - forma muzyki wielogłosowej, jej podstawą jest imitacja tematu (melodii).

*Wariacje - forma muzyczna, która polega na prezentacji tematu muzycznego i przetwarzaniu go za pomocą środków techniki wariacyjnej.

*Inwencja - gatunek muzyki wielogłosowej.

*Suita - forma muzyczna, zbiór tańców, początkowo grupowanych w pary (tzw. doubles).

*Sonata - jeden z gatunków muzycznych, utwór na instrument solowy z akompaniament (lub bez - sonata solowa). Opiera się na cyklu sonatowym.

*Basso continuo - bas cyfrowany, najpopularniejszy rodzaj barokowego akompaniamentu, bardzo często realizowany przez klawesyn. Instrumentalista na podstawie pojedynczych nut i cyferek nad pięciolinią tworzy harmonię i improwizuje.

*Concerto grosso - forma koncertu barokowego. Niewielka grupa instrumentów (concertino) rywalizuje, współzawodniczy z orkiestrą barokową.

*Kantata - utwór wokalno-instrumentalny o tematyce religijnej lub świeckiej, składa się z kilku krótkich części.

*Oratorium - rozbudowany utwór wokalno-instrumentalny o tematyce religijnej.

*Pasja - muzyczny gatunek wokalno-instrumentalny o dużych rozmiarach. Tematyką pasji jest męka i śmierć Chrystusa. Tekst pochodzi z jednej z Ewangelii.

*Msza - gatunek wokalno-instrumentalny, muzyczne opracowanie liturgii mszalnej. Chrakteryzuje się dużymi rozmiarami i obecnością tekstu liturgicznego.